Dojrzałość szkolna – wskazówki dla rodziców dziecka sześcioletniego

Wejście do pierwszej klasy szkoły podstawowej stanowi dla dziecka znaczącą zmianę życiową. Aby dziecko mogło poradzić sobie z tą wymagającą sytuacją bez poważniejszych problemów, powinno być nie tylko wystarczająco rozwinięte pod względem rozwojowym i społecznym, ale także dobrze przygotowane.
Istotnym czynnikiem wpływającym na dojrzałość szkolną dzieci jest fakt uczęszczania do przedszkola oraz współpraca rodziny i szkoły.
Materiał ten oferuje rodzicom dzieci przedszkolnych podstawowe informacje na temat tego, co powinno ich dziecko opanować przed rozpoczęciem nauki w szkole podstawowej. Należy jednak pamiętać, że rozwój dziecka jest nierówny i nie każde dziecko może osiągnąć wszystkie parametry, ale może do nich zbliżyć się.


1. Dziecko powinno być odpowiednio rozwinięte fizycznie i ruchowo, świadome kontroli nad swoim ciałem, oraz samodzielne w samoobsłudze.

Dziecko spełnia ten wymóg, jeśli:

  • porusza się w sposób zrównoważony, jest zręczne (np. rzuca i łapie piłkę, utrzymuje równowagę na jednej nodze, biega, skacze, bezpiecznie porusza się w codziennym otoczeniu)
  • samo się rozbiera/ubiera i zdejmuje/zakłada buty (zapina/odpina zamek błyskawiczny, zawiązuje sznurówki, zakłada czapkę, rękawiczki…) jest samodzielne podczas posiłków (poprawnie używa sztućców, nalewa napój, je czysto, korzysta z serwetki)
  • potrafi samodzielnie dbać o higienę osobistą (używa chusteczki, potrafi wyczyścić nos, umyje i osuszy ręce, użyje papieru toaletowego, korzysta z toalety, posprząta po sobie)
  • radzi sobie samodzielnie z drobnymi pracami (sprząta przedmioty na swoje miejsce, przygotowuje kolejne przedmioty, porządkuje zabawki…)
  • dba o swoje rzeczy (utrzymuje w nich porządek)
 
2. Dziecko powinno być względnie emocjonalnie niezależne i zdolne kontrolować oraz kierować swoim zachowaniem.

Dziecko spełnia ten wymóg, jeśli:

  • radzi sobie z oddzieleniem się od rodziców
  • zachowuje się samodzielnie, ma własne zdanie, wyraża zgodę i niezgodę
  • wykazuje się emocjonalną stabilnością, bez znaczących zmian nastroju
  • kontroluje swoje zachowanie (adekwatnie reaguje na drobne niepowodzenia, potrafi odłożyć życzenia na później, potrafi dostosować się do konkretnej czynności lub sytuacji)
  • jest świadome odpowiedzialności za swoje zachowanie
  • przestrzega ustalonych zasad
3. Dziecko powinno opanować odpowiednie umiejętności językowe, mowę oraz komunikację.

Dziecko spełnia ten wymóg, jeśli:

  • prawidłowo wymawia wszystkie głoski
  • mówi w zdaniach, potrafi opowiadać historię, opisywać sytuację itp.
  • w większości przypadków gramatycznie poprawnie się wyraża (czyli używa
    poprawnie rodzaju, liczby, czasu, form, słów, przyimków itp.)
  • rozumie większość słów i wyrażeń powszechnie używanych w swoim otoczeniu
  • ma odpowiedni zasób słownictwa, potrafi nazwać większość otaczających go rzeczy
  • naturalnie i zrozumiale rozmawia zarówno z dziećmi, jak i dorosłymi, prowadzi
    rozmowę, i respektuje jej zasady
  • próbuje napisać drukowanymi literami swoje imię (oznacza swoje rysunki znakiem
    lub literą)
  • naturalnie posługuje się komunikacją niewerbalną (gesty, mimika, mowa ciała itp.)
  • współpracuje w grupie
4. Dziecko powinno opanować koordynację wzrokowo-ruchową, motorykę małą oraz orientację przestrzenną ( prawo-lewo, góra dół).

Dziecko spełnia ten wymóg, jeśli:

  • radzi sobie w czynnościach manipulacyjnych z przedmiotami codziennego użytku,
    zabawkami, narzędziami i przyborami (pracuje z klockami, modeluje, tnie, rysuje,
    maluje, składa papier, wycina, nakleja, prawidłowo przewraca strony w książce itp.)
  • radzi sobie w czynnościach manipulacyjnych z drobnymi przedmiotami (koraliki,
    drobne elementy budowlane itp.)
  • prawidłowo trzyma ołówek (w trzech palcach, pomiędzy kciukiem i lekko zgiętym
    palcem wskazującym, opierając go na palcu środkowym), ma luźny nadgarstek
  • prowadzi ślad ołówka, linie są płynne (rysuje, koloruje, w rysunkach pojawiają się
    detale)
  • potrafi naśladować podstawowe kształty geometryczne (kwadrat, koło, trójkąt,
    prostokąt), różne kształty (ewentualnie litery)
  • rozróżnia prawą i lewą stronę, prawą i lewą rękę (może popełniać błędy)
  • zazwyczaj układa elementy od lewej do prawej
  • używa prawej lub lewej ręki podczas rysowania lub w innych czynnościach, w których
    preferencja ręki jest istotna (zazwyczaj jest oczywiste, czy dziecko jest prawo – czy
    leworęczne)
5. Dziecko powinno rozróżniać bodźce wzrokowe i słuchowe.

Dziecko spełnia ten wymóg, jeśli:

  • rozróżnia i porównuje istotne cechy i właściwości przedmiotów (kolory, rozmiary, kształty, materiał…), znajduje ich wspólne i różne cechy
  • składa słowo z kilku usłyszanych sylab i obrazek z kilku kształtów
  • rozróżnia dźwięki (zwyczajnych przedmiotów i sytuacji akustycznych oraz dźwięki prostych instrumentów muzycznych)
  • rozpoznaje różnice między głoskami
  • dzieli słuchowo słowo na sylaby (wyklaskuje sylaby w słowie)
  • znajduje różnice między dwoma obrazkami, uzupełnia detale
  • rozróżnia proste symbole i znaki oraz proste symbole i znaki o abstrakcyjnym kształcie (litery, cyfry, podstawowe znaki drogowe, piktogramy)
  • zauważa zmiany w swoim otoczeniu, na obrazku (co jest nowe, czego brakuje)
  • prawidłowo reaguje na sygnały świetlne i akustyczne
 
6. Dziecko powinno opanować proste operacje logiczne i myślowe oraz orientować się w podstawowych pojęciach matematycznych

Dziecko spełnia ten wymóg, jeśli:

  • ma pojęcie o liczbie (pokazuje palcami lub przedmiotami liczbę, liczy na palcach, potrafi liczyć po jednym, rozumie, że liczba wyraża ilość)
  • orientuje się w podstawowych pojęciach matematycznych (wymienia ciąg liczb i liczy ilość elementów przynajmniej w zakresie do dziesięciu)
  • porównuje liczbę dwóch niewielkich zbiorów, np. w zakresie do pięciu elementów (rozpoznaje różnicę i określa, o ile jest dany zbiór większy lub mniejszy)
  • rozpoznaje podstawowe kształty geometryczne (koło, kwadrat, trójkąt itp.)
  • rozróżnia i porównuje cechy przedmiotów
  • sortuje, grupuje i przyporządkowuje przedmioty według określonego kryterium (koraliki według koloru, kształtu, rozmiaru)
  • myśli, prowadzi proste rozważania, opisuje, co robi („myśli na głos”)
  • rozumie proste związki i zależności, rozwiązuje proste problemy i sytuacje, zadania słowne, przykłady, łamigłówki, rebusy, labirynty
  • rozumie pojęcia czasoprzestrzenne (np. nad, pod, poniżej, powyżej, wewnątrz i na zewnątrz, wcześniej, później, wczoraj, dziś), pojęcia dotyczące wielkości, masy (np. długi, krótki, mały, duży, ciężki, lekki)
7. Dziecko powinno mieć wystarczająco rozwiniętą uwagę celową i umiejętność świadomego zapamiętywania i uczenia się.

Dziecko spełnia ten wymóg, jeśli:

  • koncentruje uwagę na działaniach przez pewien czas (około 10-15 minut)
  • współpracuje w celowym uczeniu się (potrafi skupić się nawet na tych czynnościach, które aktualnie nie są dla niego interesujące)
  • świadomie zapamiętuje to, co przeżyło, zobaczyło, usłyszało, potrafi to sobie po odpowiednim czasie przypomnieć i odtworzyć, częściowo też ocenić
  • zapamiętuje wyliczanki, wierszyki, piosenki
  • akceptuje zadanie lub obowiązek, skupia się na przypisanych mu zadaniach, nie odwraca uwagi na inne, potrafi je dokończyć
  • postępuje zgodnie z instrukcjami
  • pracuje samodzielnie
8. Dziecko powinno być stosunkowo niezależne społecznie, jednocześnie społecznie wrażliwe, zdolne do współżycia z rówieśnikami w grupie.

Dziecko spełnia ten wymóg, jeśli:

  • stosuje podstawowe reguły grzecznościowe (pozdrawia, potrafi poprosić, podziękować, przeprosić)
  • nawiązuje kontakty z dziećmi i dorosłymi, komunikuje się z nimi zazwyczaj bez problemów, zaprzyjaźnia się z dziećmi, do których czuje sympatię
  • nie boi się na pewien czas oddzielić od swoich bliskich
  • jest partnerem w zabawie (szuka partnera do gry, w celu gry umawia się, dzieli się rolami i je zmienia)
  • angażuje się w pracę w grupie, podczas wspólnych działań współpracuje, dostosowuje się do poglądów i decyzji grupy
  • negocjuje i dochodzi do porozumienia, wyraża i broni swojego zdania
  • w grupie (w rodzinie) przestrzega ustalonych i zrozumiałych zasad, jeśli są instrukcje, potrafi się nimi kierować
  • wobec innych dzieci zachowuje się przyjaźnie, wrażliwie i troskliwie (dzieli się zabawkami, narzędziami, smakołykami, dzieli się też zadaniami, zwraca uwagę na to, czego chce inne dziecko)
  • jest wyrozumiałe wobec innych (potrafi się porozumieć z innymi, pójść na kompromis, być cierpliwe, pomóc młodszym)
 
9. Dziecko potrafi odbierać bodźce kulturalne i wykazywać kreatywność.

Dziecko spełnia ten wymóg, jeśli:

  • uważnie słucha lub ogląda z zainteresowaniem przedstawienia literackie, filmowe, teatralne lub muzyczne
  • interesuje się wystawami obrazów, kukiełek, fotografii, wizytą w ogrodzie zoologicznym lub botanicznym, gospodarstwie, fermie itp.
  • jest w stanie wziąć udział w dziecięcych imprezach kulturalnych, imprezach rozrywkowych, uroczystościach, imprezach sportowych
  • opisuje swoje doświadczenia, opowiada, co widziało, słyszało, potrafi powiedzieć, co go zainteresowało, co było dobre, co nie
  • interesuje się książkami, zna wiele baśni i opowiadań, ma swoich ulubionych bohaterów
  • zna wiele piosenek, wierszy i wyliczanek
  • śpiewa proste piosenki, ma poczucie rytmu (np. wyklaskuje rytm lub wystukuje go na bębenku)
  • tworzy, modeluje, rysuje, maluje, tnie, nakleja, wyrywa, składa…
  • bawi się w zabawy twórcze i tematyczne (np. o szkole, o rodzinie, o podróżach, o lekarzu), potrafi odegrać krótką rolę teatralną
 
10. Dziecko powinno orientować się w swoim środowisku, w otaczającym świecie i w życiu praktycznym.

Dziecko spełnia ten wymóg, jeśli:

  • orientuje się w swoim środowisku (w domu, w przedszkolu) oraz w najbliższym otoczeniu (wie, gdzie mieszka, gdzie chodzi do przedszkola, gdzie są sklepy, place zabaw, gdzie się udać w razie potrzeby itp.)
  • radzi sobie z codziennymi czynnościami i sytuacjami, (np. umie przekazać krótką wiadomość, robić zakupy i płacić w sklepie, poinformować o swoich potrzebach, pytać o to, czego nie rozumie, zadbać o rośliny lub małe domowe zwierzęta…)
  • wie, jak się zachować (np. w domu, w przedszkolu, w miejscach publicznych, u lekarza, w teatrze, w sklepie, na chodniku, na ulicy, podczas spotkań z obcymi i nieznajomymi ludźmi) i stara się tego przestrzegać
  • posiada wiedzę o świecie przyrody żywej i nieożywionej, ludziach, kulturze, technice w zakresie jego praktycznych doświadczeń (np. orientuje się w schemacie ciała, potrafi nazwać jego części i niektóre narządy, rozróżnia płeć, wie, kim są członkowie rodziny i czym się zajmują, rozróżnia różne zawody, narzędzia, wie, do czego służą pieniądze, zna nazwy niektórych roślin, drzew, zwierząt i innych istot żywych, orientuje się w środkach transportu, zna niektóre urządzenia techniczne), rozumie codzienne okoliczności, wydarzenia, zjawiska, sytuacje, z którymi bezpośrednio się spotyka (np. pogoda i jej zmiany, zmiany pór roku, materiały i ich właściwości, podróże, środowisko życia i jego ochrona, nawyki proekologiczne)
  • posiada wiedzę na temat szerszego środowiska (np. o naszym kraju, rzekach, górach,
    narodowości, języku, zwyczajach…) posiada wiedzę fragmentaryczną o istnieniu innych krajów i narodów i o różnorodności świata (o kontynentach, planecie Ziemi, wszechświecie…)
  • odpowiednio i bezpiecznie zachowuje się w środowisku szkolnym, domowym i publicznym (na podwórzu, w sklepie, u lekarza…), zdaje sobie sprawę z możliwych zagrożeń (rozpoznaje niebezpieczną sytuację, jest ostrożne, nie ryzykuje), zna i stosuje się do podstawowych zasad ruchu drogowego (przechodzenie przez jezdnię, sygnalizacja świetlna itd.)
  • zna czynniki szkodzące zdrowiu (np.palenie)
  • ma świadomość niepożądanych zachowań, takich jak dręczenie, przemoc…